Ingrijpende energetische renovatie van Kortrijkse huurwoning

Energiezuinig bouwen is vandaag een prioriteit, maar het mag niet ten koste van het binnenklimaat gaan. We moeten onze woningen en gebouwen daarom voldoende luchtdicht afwerken en met ventilatie-oplossingen uitrusten. Vooral bij renovaties wringt hier vaak het schoentje, maar met BENhuur wil De Poort vzw aantonen dat het beter kan.

Betaalbaar energetisch renoveren: het kán

Sociaal verhuurkantoor De Poort vzw wilde met de renovatie van deze typische Kortrijkse rijwoning uit de jaren ’30 aantonen dat het wel degelijk mogelijk is om met een beperkt budget Bijna EnergieNeutraal te renoveren en zo een energievriendelijke en eigentijdse woning te creëren. En dat niet alleen voor eigenaar-bewoners maar ook voor eigenaar-verhuurders, de markt die doorgaans het moeilijkst te overtuigen valt. Zij zitten immers niet te wachten op de extra kosten die zo’n ingrijpende renovatie met zich meebrengt, en al zeker niet wanneer er geen verplichtingen zijn.

Wanneer we ons oor te luisteren leggen bij experten, horen we dat het sowieso een moeizaam proces is om de bouwsector te overtuigen van het belang van luchtdicht bouwen. Pas sinds de introductie van het S-peil wordt het langzaamaan de norm bij nieuwbouw. Om dit peil te behalen, moet je namelijk wel luchtdicht bouwen en een blowerdoortest laten uitvoeren.

Bij renovaties is er anno 2023 nog steeds geen S-peileis, en enkel bij een ingrijpend energetische renovatie moet je een volledig ventilatiesysteem voorzien en mag het E-peil maximaal E60 zijn (t.o.v. E30 voor nieuwbouw). Wanneer oude ramen en deuren door energiezuinige exemplaren vervangen worden, blijven ventilatieroosters en luchtdichte afwerking nog vaak achterwege. Ze integreren is ook niet altijd evident wanneer je bestaande raamopeningen wilt behouden, en zo min mogelijk wilt gaan breken en weer afwerken. Toch zijn ze een must.

Hoe we ons binnenklimaat onbedoeld om zeep hielpen

Toen er van isolatie en luchtdichtheid nog geen sprake was, hadden onze woningen doorgaans een heel gezond binnenklimaat. Lucht circuleerde immers vrij van binnen naar buiten. Isoleren werd pas interessant naarmate energie duurder werd. Daardoor ging er inderdaad minder warmte verloren en daalde de energiefactuur weer, maar we creëerden ongewild ook nieuwe problemen. In een goed geïsoleerde woning is er namelijk veel minder natuurlijke luchtverversing waardoor de luchtkwaliteit in de woning erop achteruit kan gaan. De vervuilde, vochtige lucht die onder andere ontstaat bij het koken, douchen, slapen en poetsen blijft in de woning hangen, met hoofdpijn, vermoeidheid, concentratieproblemen en andere gezondheidsklachten tot gevolg.

Om voldoende luchtverversing te realiseren in onze geïsoleerde woningen, moeten we de natuur een handje helpen met natuurlijke en mechanische ventilatiesystemen. Luchtdichtheid is een derde onmisbare schakel, of het derde stuk van de taart zoals Johan Lapere, projectleider BENhuur, het omschrijft. Als je niet luchtdicht bouwt, blijft er immers lucht ontsnappen via de kieren en spleten tussen verschillende aansluitingen. Met warmteverliezen tot gevolg. Je riskeert bovendien schade aan de constructie; de lucht die ontsnapt bevat immers ook vocht en condens kan bouwschade als gevolg hebben.

Om het nog even kort samen te vatten:

We isoleren om ongewenste warmteverliezen tegen te gaan (energiezuinigheid);
We ventileren om voldoende luchtverversing en dus een gezond binnenklimaat te realiseren;
We bouwen luchtdicht om de warmteverliezen verder te minimaliseren, bouwschade te vermijden en een goede werking van het ventilatiesysteem te verzekeren.

De Poort - Grote glaspartijen aan de achterzijde zorgen voor een aangename lichtinval

BENhuur – Bijna energieneutraal voor de verhuurmarkt

Toen de Kortrijkse woning grondig gerenoveerd moest worden, sloegen De Poort en architect Rik Reynaert-Lauwe de handen in elkaar: ze wilden op een kostenefficiënte manier een E-peil van maximaal E60 te behalen. En dat terwijl de E-peileis op dat moment nog E90 was. Ze stranden op E58 toen de verbouwing in 2018 werd afgerond. Het huis vervult sindsdien een voorbeeldfunctie. De slimme woning zit tjokvol moderne technieken, die de energiekosten onder controle helpen houden, maar wij nemen vooral de gebouwschil onder de loep. De mooie vernieuwde gevel springt alvast onmiddellijk in het oog.

Goed geïsoleerde gevel

De buitengevel zou grondig geïsoleerd worden, maar het team botste meteen op een probleem. Het rooilijndecreet legde een beperking van maximum 14 centimeter op, in functie van de voetpadbreedte. Dit werd opgevangen door de gelijkvloerse gevel een 2-tal meter achteruit te plaatsen. Het woonvolume werd weliswaar verkleind, maar een handige fietsenstalling maakte dit meteen weer goed. De nieuwe achtergevel werd ook een 3-tal meter naar achter geplaatst.

Beide gevels zijn geïsoleerd met het Façabrick systeem van Wienerberger; een totaaloplossing voor de renovatie en isolatie van buitengevels. Een doordachte combinatie van een isolatieplaat met een wapeningsnet en mortellaag, afgewerkt met steenstrips, verzekert een snelle plaatsing en een duurzaam resultaat. Koudebruggen en bouwknopen worden tot een minimum herleid dankzij ononderbroken isolatie. De binnenmuren werden geïsoleerd met PIR-platen (polyisocyanuraat); isolatie en afwerking in één. Er werd gekozen voor pvc-ramen met een 6-kamerprofiel en superisolerende beglazing, met een r-waarde van 1.1. EPDM band werd op de zijkant van het raam bevestigd en op de muur gekleefd om water en wind buiten te houden. De luchtdichtheid aan de binnenzijde werd gerealiseerd met pleisterwerk tot tegen de ramen.

Luchtdicht hellend dak

Het dak is een andere belangrijke potentiële energieverliespost. Het hellende dak met kleidakpannen moest voldoende thermisch geïsoleerd worden en een kwalitatief onderdak was cruciaal om een goede wind-, water- en luchtdichtheid te bekomen. Er werd gekozen voor SW HPUR sandwichpanelen van Unilin met een KoraFleece onderdakfolie. Omwille van de uitstekende prestaties op vlak van luchtdichtheid, maar ook omdat het dak met deze panelen heel snel weer wind- en waterdicht gemaakt kon worden. Op twee dagen tijd was de installatie voltooid. Ook handig is dat ze kant-en-klaar – met perfecte afwerking langs de binnenkant – geleverd werden. Luchtdichtheidsbanden zorgen voor continuïteit bij naden en onderbrekingen.

In het dak werden 6 vlakdakramen geïntegreerd. Er werd eerst een licht- en ventilatiestudie uitgevoerd om te bepalen hoeveel dakramen noodzakelijk waren en waar ze best geplaatst zouden worden. De zuidgerichte dakramen kregen een coating die de zonnewarmte terugkaatst om oververhitting tegen te gaan. De dakvlakramen openen en sluiten automatisch, afhankelijk van de temperatuur, koolstofdioxide in de ruimte of de luchtvochtigheid. Bij regen sluiten ze meteen.

Ventilatieroosters plaats je best zo hoog mogelijk zodat de koude lucht zich daar kan mengen met de warme. Anders kan er een onaangenaam gevoel ontstaan en komen bewoners in de verleiding om de roosters te sluiten

—

Johan Lapere

projectleider BENhuur

Vraaggestuurde ventilatie

Een ventilatiesysteem C+ zorgt voor gezonde binnenlucht. De aanvoer van verse lucht gebeurt via raamroosters boven de ramen in de droge ruimtes, zoals de woonkamer en slaapkamers. In de vochtige ruimtes – zoals de badkamer, keuken en het toilet – wordt vervuilde lucht via de centrale Healthbox 3.0 ventilatie-unit afgevoerd. De luchtafvoer gebeurt vraaggestuurd. Als het systeem in een bepaalde ruimte vochtigheid, CO2 of geurtjes detecteert wordt er tijdelijk meer lucht uit die ruimte afgevoerd. Bij de plaatsing van deze roosters werd er extra aandacht geschonken aan het comfort van de bewoners. “Je plaatst deze best zo hoog mogelijk zodat de koude lucht zich daar kan mengen met de warme. Anders kan er een onaangenaam gevoel ontstaan en komen bewoners soms in de verleiding om de roosters te sluiten.”

Johan Lapere stelde vast dat goede afspraken goede vrienden maken. “Op voorhand bepalen wat je wilt en hoe het uitgevoerd moet worden is cruciaal om zo’n project te doen slagen. Voortdurende opvolging en veel controle tijdens de uitvoering ook.” Het eindresultaat mag er zijn. De huurders zijn heel positief over het leefcomfort in de woning. “Eén jaar na afronding van de werken werd er voor de verwarming een verbruik van 6.960 kWh/jaar (278€/jaar) opgemeten, wat toch heel wat lager ligt dan het gemiddelde. Een gemiddeld gezin verbruikt doorgaans tussen de 15.000 en 23.500 kWh/jaar (940€/jaar). Dat is een daling van maar liefst 70%.”