Welke machines moet je als startende schrijnwerker in huis halen?

Wat zijn de must-have machines & tools voor een startende houtbewerker? Het antwoord is afhankelijk van de richting die je uit wil: word je een 'maker' en ga je specialiseren in interieurbouw of binnen-en buitenschrijnwerk? Of word je 'plaatser'? Ivan Demeyer, verantwoordelijke van de studierichting hout & bouw binnen het Katholiek Onderwijs Vlaanderen, geeft ons een volledig overzicht van de houtbewerkingsmachines die je als starter in huis kunt halen.

Als startende schrijnwerker moet je heel wat knopen doorhakken. Eén van de belangrijkste om het dagelijkse werk efficiënt en veilig te kunnen uitvoeren is: in welke machines ga je investeren om een vliegende start te kunnen maken? Ga je voor basismachines of tast je wat dieper in je buidel en ga je meteen voor de hoogtechnologische variant?

We legden ons oor te luister bij Ivan Demeyer, pedagogisch begeleider en verantwoordelijke voor het Studiegebied hout & bouw en schilderwerken & decoratie binnen het Katholiek Onderwijs Vlaanderen.

Bepaal eerst je richting

Ivan Demeyer heeft de houtbewerkingsmachines gedurende zijn 36-jarige carrière in het onderwijs enorm zien veranderen. “Ik herinner me nog goed dat de eerste CNC-machine in 1991 zijn intrede deed in het VTI in Roeselare. De evolutie heeft zich sindsdien razendsnel voortgezet.”

Ivan raadt starters aan om te durven inzetten op automatisering. “Je kunt er bij de opstart voor kiezen om voordeligere traditionele machines te kopen, maar dit maakt het moeilijker om rendabel te produceren. In een concurrentiële markt is dat toch cruciaal. Traditionele machines zijn arbeidsintensiever en het energieverbruik ligt een stuk hoger. De balans zou op het einde van de rit wel eens negatief kunnen uitvallen.”

De digitalisering is misschien de grootste revolutie, maar ook op andere vlakken maakten de machines een grote evolutie door.

“Machines zijn vandaag veel veiliger, er zijn geluidsarme motoren en remmotoren. Fabrikanten van machines en snijgereedschappen werken vandaag voortdurend aan nieuwe productontwikkelingen. Ze gaan na hoe ze de machines nog geluidsarmer kunnen maken, hoe ze de verspaning en stofafzuiging kunnen verbeteren, … Alles staat in het teken van de gebruiksvriendelijkheid en de veiligheid van de houtbewerker,” vertelt Ivan Demeyer. “Bovendien zien de machines er vandaag heel wat eleganter uit. Het oog wil ook wat,” voegt hij er lachend aan toe.

Vandaag is het belangrijkste om te weten welk pad je wilt volgen. Wil je in de verwerkende industrie in en jouw eigen interieurs of schrijnwerk produceren? Of vermijd je liever die stevige investering en begin je liever als installateur? Pas als je deze keuze gemaakt hebt, kun je investeren in de juiste gereedschappen en machines

—

Ivan Demeyer

Leraar bouw- en houtkunde VTI Roulers

Samen met de technologische (r)evolutie zette ook de specialisatie zich verder door in de sector. “Het principe is niet nieuw. In de jaren ’70 en ’80 had je al bedrijven die zich bijvoorbeeld exclusief toelegden op het maken van trappen. Het spreekt voor zich dat iemand die dag in dag uit trappen maakt, dit veel beter, sneller en dus ook goedkoper kan dan iemand die schrijnwerk in de brede zin van het woord aanbiedt. Hetzelfde geldt voor aanbieders van parket of massieve elementen.

Maar waar je vroeger met dezelfde machines nog de meest uiteenlopende vormen van schrijnwerk kon produceren, is dat vandaag met de enorme technologische vooruitgang niet meer het geval. Vandaag moet je als starter vooral goed weten welke weg je wilt inslaan. Wil je in de maakindustrie stappen en zelf interieurs of schrijnwerk produceren? Of ga je die torenhoge investering liever uit de weg en ga je aan de slag als plaatser? Pas wanneer je dit helder hebt, kan je in de juiste tools en machines investeren.

We gaan dieper in op de machines en tools die nodig zijn voor 3 specialisaties binnen de sector:

De maker: interieurbouwer
De maker: binnen- en buitenschrijnwerker
De plaatser

De maker: interieurbouwer

“Voor interieurbouwers is het vandaag heel belangrijk geworden om te investeren in de automatisering van het productieproces. Idealiter werkt men met een CAD/CAM-pakket en worden de machines vanuit de tekening aangestuurd. Wanneer de machines ook onderling verbonden zijn, werk je op de meest efficiënte manier. Gelukkig zijn starters vandaag goed opgeleid in het CNC-gebeuren. Dat was vroeger wel anders waardoor er nog veel op de werkvloer uitgezocht moest worden.” Kies je er als starter voor om als interieurbouwer aan de slag te gaan, dan sta je voor stevige investeringen. De volgende machines zijn onontbeerlijk:

Een zaagmachine: je kunt opteren voor een computergestuurde paneelzaag waarbij een operator de stukken hanteert en de machine bedient via een gebruiksvriendelijk bedieningsscherm. Wil je een stapje verder gaan wat automatisering betreft, dan kan je kiezen voor een volledig geautomatiseerde opdeelzaag die vanuit de software wordt aangestuurd. Hiermee kan je nog sneller en rendabeler werken. Wie volop inzet op automatisering kan hier op termijn nog een automatisch platenmagazijn aan koppelen, zodat de aanvoer naar de opdeelzaag machinaal verloopt. “Er zijn al enkele scholen die in een automatisch platenmagazijn investeerden zodat de leerlingen met deze nieuwe technologie kunnen kennismaken. Ook naar ergonomie toe is dit een hele mooie investering.”
Een CNC-gestuurde kantenaanlijmer om de verzaagde platen vervolgens mooi af te boorden.
Een CNC-bewerkingscentrum om op een computergestuurde manier het boor- en freeswerk uit te voeren. Hier zijn opnieuw verschillende mogelijkheden afhankelijk van de individuele behoeften van de starter. Een bovenfreesmachine is vandaag heel gangbaar, maar een verticale freesmachine kan ook heel handig zijn wanneer je ruimte beperkt is. Nestingmachines zijn eveneens in opmars. “Nu er ook vijfassige nestingmachines op de markt zijn, vallen de beperkingen die er eerder nog waren grotendeels weg. Waar je met een CNC-bewerkingscentrum enkel kunt zagen, boren en frezen kan een nestingmachine de stukken echt helemaal voorbereiden zodat je sneller kunt overgaan naar de montage. Er zijn nog steeds voor- en tegenstanders,” vertelt Ivan, “en ik begrijp beide visies. Het is vooral een persoonlijke voorkeur. Kies de oplossing die jou het best ligt en die je in staat stelt om zo efficiënt mogelijk te produceren.” Opnieuw een pleidooi dus om vooral goed na te denken over je visie voor je machines koopt. Vanuit een duidelijke visie is het veel gemakkelijker om de juiste keuzes te maken.
Een corpuspers om de afzonderlijke stukken tot het uiteindelijke meubel te persen na verlijming. Een pers met automatische in- en uitvoer is mogelijk, maar voor de meeste bedrijven volstaat een minder sterk geautomatiseerde pers.

Houd er rekening mee dat je naast machines, ook moet investeren in degelijke snijgereedschappen. Tot slot voorzie je best ook nog een kwalitatieve stofafzuiging die aan alle huidige normen voldoet. Haal je dit alles in huis, dan heb je een mooi en modern machinepark om vooral plaatmateriaal mee te verwerken. De mate van automatisering kan je stelselmatig opbouwen. Zo kan je ook gaan werken met barcodes en barcodescanners zodat het productieproces nog onafhankelijker verloopt. Wil je ook massieve elementen aanbieden, dan kan je ervoor kiezen om in bijkomende tools en machines te investeren of je laat ze door een specialist aanleveren. Deze kan het waarschijnlijk sneller en voordeliger omdat zijn machinepark en productieproces er helemaal op afgestemd is.

De maker: binnen- en buitenschrijnwerker

Wie een specialisatie in binnen- of buitenschrijnwerk wil uitbouwen, heeft een ander machinepark nodig om massief hout mee te bewerken.

In dat geval investeer je zeker in deze machines:

Een vlakbank en een vandiktebank zijn alvast onontbeerlijk om het hout netjes te schaven.
Een paneelzaag om de panelen op maat te verzagen. Opteer je voor een CNC-gestuurde machine dan kan je sneller, efficiënter en preciezer werken.
Een computergestuurde toupie om te frezen. “Wie massief hout gaat bewerken, kan net zoals een interieurbouwer investeren in een CNC-bewerkingscentrum. Je hebt dan meestal wel een groter vermogen en andere tools, klemstukken en opties nodig. Zorg dat je helder hebt wat je met de machine wilt maken zodat de machine goed op je noden afgestemd kan worden.”
Een degelijke computergestuurde - en snel en flexibel instelbare - pennenbank met kwalitatieve snijgereedschappen. Let er opnieuw op dat de machine voldoende vermogen heeft zodat je ook bij zwaardere stukken de pennen vlot in het hout kunt slaan.
Een kaderpers om de kaders van ramen en deuren samen te persen.

Houd er rekening mee dat je ook nog in snijgereedschappen moet investeren. Wie zich in houten buitenschrijnwerk wil specialiseren, moet bijvoorbeeld zeker een specifieke set voor Belgische raamprofielen in huis halen. Zorg tot slot voor een degelijke stofafzuiging en je hebt alles in huis om ramen, deuren, trappen en ander schrijnwerk te produceren. De mate van automatisering kan je opnieuw gaandeweg opbouwen naarmate je investeringscapaciteit toeneemt. Om de stukken af te werken, kan je eventueel nog in een spuitwand of zelfs een spuitcabine investeren.

“Houd je het bij een spuitwand, dan moet je opletten met het vele houtstof dat houtbewerking met zich meebrengt. Een spuitcabine is dan weer opnieuw een hele investering. Je creëert dan een extra businessunit die voortdurend bemand moet zijn. De stukken moeten geschuurd en gespoten worden en na het drogen moet die cyclus nog eens herhaald worden. De afwerking overlaten aan een gespecialiseerde firma is zeker het overwegen waard.”

De plaatser

Tot slot zijn er de starters die ervoor kiezen om zelf geen stukken te maken, maar die zich gaan toeleggen op het plaatsen. “Een kleiner atelier met enkele basis- of combinatiemachines kan dan volstaan. De plaatser heeft vooral een goed ingerichte bestelwagen nodig met de juiste powertools.”

Investeer zeker in:

Een krachtige compressor
Degelijke handfreesmachines
Snoerloze schroevendraaiers
Diverse zaagmachines, waaronder inloopzagen en afkortzagen
Een haakse slijper

Er zijn enorm veel handmachines op de markt, zowel machines met een snoer als draadloze machines.

“Powertools met accu bieden je veel flexibiliteit, bewegingsvrijheid en veiligheid. Wie vroeger op een dak aan het werk was, had een zware compressor nodig en een lange, zware darm met perslucht. Dat leverde vaak gevaarlijke situaties op. Gelukkig zijn er tegenwoordig andere oplossingen voor de daktimmerman en dakwerker. Zowel in het onderwijs als bij de bedrijven is er steeds meer aandacht voor duurzaamheid. Let op het energieverbruik van de machines, de levensduur en ga na of de machine en de onderdelen gerecycleerd kunnen worden. Ga ook na of de machine gebruiksvriendelijk is. Ligt ze goed in de hand? Is ze niet te zwaar? Kan de machine vlot ingesteld worden?”

Ivan Demeyer merkt dat deze laatste groep blijft groeien. “Wie zich als maker wil vestigen, moet vandaag echt wel heel stevig in de buidel tasten. Tegelijkertijd is het zo gemakkelijk geworden om stukken en meubelen te bestellen bij gespecialiseerde firma’s, die deze aan een heel concurrentiële prijs kunnen aanbieden. Dit net omdat ze geïnvesteerd hebben in een hoogtechnologisch machinepark en zich volledig op hun niche toeleggen. De tijd dat je als schrijnwerker nog alles zelf kon maken, ligt definitief achter ons.”